بیگ بنگ: دانشمندان برای قرون متمادی در راستای درک خودآگاهی انسان تلاش کرده‌اند. علی‌رغم پیشرفت‌ها در علوم عصبی، هنوز نمی دانیم که خودآگاهی از کجا نشات می گیرد و چگونه پدید می آید. اما به باور دانشمندان، پس از انجام مطالعه در خصوص شبکه‌ای از سه ناحیه مشخص در مغز که گویا نقشی حیاتی در خود آگاهی دارند، آنها یک گام دیگر به شناسایی منشاء فیزیکی آگاهی نزدیکتر شده‌اند.

به گزارش بیگ بنگ، این تحقیق می تواند در تعیین ماهیت انسان هم موثر و مفید باشد و به دانشمندان کمک کند تا درمان‌های تازه‌ای را برای بیماران پیدا کنند. محقق «مایکل فاکس» در دانشکده پزشکی هاروارد بیان کرد: «ما برای اولین‌بار رابطه‌ای میان ناحیه ساقه مغز و نواحی دخیل در خود آگاهی پیدا کرده‌ایم؛ اینها دو پیش نیاز برای خود آگاهی هستند. شواهد و قرائن متعددی در کنار هم جمع شد تا به نقش این شبکه در خود آگاهی انسان پی‌برده شود.»

عموما این رایج است که خودآگاهی از دو مولفه اساسی به نام‌های انگیختگی و آگاهی تشکیل یافته است. محققان قبلا نشان دادند که ساقه مغز مسئول تعدیل و تنظیم برانگیختگی می باشد. ساقه مغز با نخاع در ارتباط است. وقتی می خوابیم، بیدار می شویم و در زمان نفس کشیدن و ضربان قلب ما با ساقه مغز تنظیم می شوند. آگاهی یک مقوله فرّار بوده و درک آن با دشواری همراه است. محققان از مدت‌ها پیش فکر می کردند که آگاهی ریشه در کورتکس (لایه بیرونی مغز) دارد، اما هیچکس تابحال منشاء اصلی آن را تعیین نکرده است.

تیم محققان هاروارد نه تنها ناحیه ساقه مغزی مرتبط با برانگیختگی را شناسایی کردند، بلکه دو ناحیه کورتکس را که ظاهرا در همکاری با هم به ایجاد خودآگاهی می پردازند، هم بررسی کردند. برای درک بهتر این مسئله، تیم محققان 36 بیمار بستری شده که از آسیب ساقه مغز رنج می برند را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. 12 نفر از این بیماران در کما بودند و حالت هوشیاری نداشتند و 24 نفر دیگر هوشیار بودند. سپس محققان ساقه مغزی آنها را ترسیم کردند تا دریابند آیا ناحیه ای وجود دارد که بتواند توضیح دهد چرا برخی از بیماران علی رغم آسیب‌های وارده به ساقه مغز، خودآگاهی و هوشیاری‌شان از دست نرفته است، اما برخی دیگر به کما رفته‌اند. محققان یک ناحیه کوچک از ساقه مغزی موسوم به «rostral dorsolateral pontine tegmentum» را شناسایی کردند که ارتباط معناداری با حالت کما داشت. 10 نفر از مجموع 12 بیمار بیهوش، آسیب در این ناحیه را تجربه کرده بودند.

یافته‌ها گویای آن است که این ناحیه کوچک از ساقه مغزی برای خودآگاهی اهمیت دارد، اما این همۀ داستان نیست. برای اینکه مشخص شود کدام بخش‌های دیگر مغز ارتباط کامل با این ناحیه دارند، محققان نقشه مغزی یکی از بیماران سالم را بررسی کردند. این نقشه، همه پیوندهای مختلف موجود در مغز ما را نشان می دهد. آنها دو ناحیه در کورتکس شناسایی کردند که با «rostral dorsolateral pontine tegmentum» ارتباط داشتند و به احتمال زیاد در تنظیم خود آگاهی به ایفای نقش می پردازند.

در مطالعات قبلی مشخص شده که هر دوی این ناحیه ها با برانگیختی و خود آگاهی ارتباط دارند، اما این اولین‌بار است که ارتباط آنها با ساقه مغز به اثبات رسیده است. محققان با بررسی اسکن‌های ام آر آی 45 بیمار در حالت کما، یافته‌های خود را مجددا بررسی و تایید کردند. آنان نشان دادند که همه بیماران با اختلال شبکه میان این سه ناحیه مواجه بودند. این گام نخست بسیار نویدبخش و هیجان‌انگیز به نظر می رسد، اما محققان اذعان داشتند که باید یافته‌های خود را در جمعیت بزرگتری به تایید برسانند. البته باید سایر تیم‌های تحقیقاتی هم در این زمینه وارد عمل شوند، قبل از اینکه با اطمینان گفته شود این سه ناحیه منشا فیزیکی خودآگاهی در مغز ما هستند. در ضمن، محققان ابراز امیدواری کردند که گزینه‌های درمانی تازه‌ای را برای بیماران در حالت کما پیدا کنند. محققان اظهار داشتند: «آیا می توانیم روزی شخصی را که در حالت فاقد هوشیاری به سر می برد، بیدار کنیم؟ این سوال باید پاسخ داده شود.» جزئیات بیشتر این پژوهش در مجله Neurology منتشر شده است.

ترجمه: منصور نقی لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sciencealert.com