بیگ بنگ: نامیرایی مجازی نظریه‌ای است که کل خود ذهنی‌مان را می‌توان با تمامیت اول‌شخص بر روی دستگاه‌های غیرزیستی بارگذاری کرد تا وقتی بدن‌های فانی‌مان مردند، خود ذهنی‌مان به زندگی ادامه دهد.

به گزارش بیگ بنگ، رابرت لارنس کوهن می نویسد: کاملا طرفدار نامیرایی مجازی هستم و امیدوارم هر چه زودتر اتفاق بیافتد. افسوس که فکر نمی‌کنم این اتفاق به این زودی‌ها، بیافتد. فکر می‌کنم که این اتفاق اگر هزاران سال نباشد حداقل برای قرن‌ها غیرممکن خواهد بود. بدتر اینکه نامیرایی مجازی می‌تواند کاملا غیرممکن و حتی به طور کلی ممنوع باشد.

این خبر را از آینده‌نگرهای فناوری خوش‌بین نمی‌شنوید که باور دارند به طور کلی پیشرفت ِ نمایی فناوری و مخصوصا هوش‌مصنوعی که شامل همتاسازی دیجیتال کامل از مغز انسان‌ها در آینده‌ی نزدیک یا نسبتا نزدیک است، اساسا بشریت را با دو انقلاب تغییر شکل می‌دهد. اولین انقلاب « تکینگی» است، وقتی هوش‌مصنوعی خود را به صورت تکرار‌شونده و تصاعدی بازطراحی می‌کند، به طوری که بسیار نیرومندتر از هوش انسانی می‌شود.(هوش‌مصنوعی ابرقوی) آن‌ها ادعا می‌کنند دومین انقلاب نامیرایی مجازی است.

تکینگی هوش‌مصنوعی و نامیرایی مجازی نشانگر دنیایی ترا انسانی و ترسناک است که آینده‌نگران فناوری خوش‌بین در درازمدت غیرقابل‌اجتناب و شاید در کوتاه‌مدت، در همین نزدیکی تصور می‌کنند. آن‌ها نمی‌پرسند آیا تصورشان عملی خواهد شد یا نه بلکه فقط با ارائه‌ی بازه‌ی زمانی ۱۰ تا ۱۰۰ سال آینده می‌گویند چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد.

من شک‌گرا هستم. فکر می‌کنم پیچیدگی علم بسیار دست‌کم گرفته شده و بنیان‌های فلسفی این ادعا را به چالش می‌کشم. خودآگاهی(Consciousness ) فیل در اتاق است(اصطلاح استعاری در زبان انگلیسی که منظورش مشکل و یا ریسک واضحی است که هیچ‌کس نمی‌خواهد در موردش بحث یا کار کند)، اگرچه خیلی‌ها از دیدنش سر باز می‌زنند. آن‌ها تقریبا به شدت ایمان دارند که هوش‌مصنوعی ابرقوی(پسا تکینگی) قطعا(تقریبا در نفس خود) خودآگاه خواهد بود. شاید این موضوع درست باشد اما برای داوری این موضوع به تحلیلی نیاز است که قطعا جنبه‌های زیادی را زیر نظر داشته باشد و من شک دارم که به احتمال زیاد نامتقاعدکننده و بی‌نتیجه است.

خودآگاهی هر چه باشد مشخص می‌کند که آیا نامیرایی مجازی ممکن است یا خیر. بنابراین در اینجا روی خودآگاهی متمرکز می‌شوم. اگرچه اول از همه دو مانع بالقوه‌ی دیگر هم برای نامیرایی مجازی وجود دارند که به طور خلاصه آن‌ها را بررسی می‌کنم. یکی از آن‌ها پیچیدگی محض است. چه کاری باید انجام داد تا مغز انسان را به صورتی همتاسازی کنیم که آگاهی(awareness) درونی اول شخص ما و تمام چیزهایی که در بر دارد را نتوان از نسخه‌ی اصلیش تشخیص داد؟

داده‌های بسیار خامی را برای مغز انسان در نظر بگیرید: مغز حاوی حدود ۸۵ میلیارد یاخته‌ی عصبی(سلول‌های عصبی مخصوص که اطلاعات الکتریکی را حمل می‌کنند)؛ ۱۰۰ به توان ۱۰۰۰ تریلیون سیناپس- فضاهای کوچک بین عصب‌ها، برخوردگاهی از این سو به آن سو که اطلاعات را با استفاده از مواد شیمیایی عصبی منتقل می کنند- یک تا پنج تریلیون سلول‌های پی‌بان(glial cells) معمولا تصور می‌شده که محدود به پشتیبانی دگرگشت(metabolic) برای عصب‌ها باشند و حالا تصور می شود در کارکردهای مغز هم شرکت داشته باشند؛ حدودا هزار لحظه بر ثانیه برای قرار دادن پتانسیل‌های کرداری(جرقه‌های الکتریکی اطلاعات در یاخته‌های عصبی)؛ ده میلیارد پروتئین بر یاخته‌های عصبی( بعضی از آن‌ها خاطرات را شکل می‌دهند)؛ اشکال ساختاری سه بُعدی بی‌شمار برای پروتئین‌ها و برهم‌کنش‌های هندسی؛ مولکول‌های فراسلولی متنوع که احتمالا بعضی از آن‌ها درگیر کارکردهای مغزی باشند، وجود دارند و …

برای همتاسازی مجازی کامل، به چه مقدار از این پیچیدگی نیاز است تا بتوان گفت تمامیت ذهنی شخص اولیه وجود دارد؟ چه کسی می‌داند؟ مشخص است که تمام مغز برای خودآگاهی و محتویاتش نیاز نیست و اکثر این ساختار دگرگشتی است. ساز و کارهای کنترل بدن مثل تنظیم تنفس، ضربان قلب و هضم در لایه‌های غیرزیستی نیاز نمی‌شوند. از طرف دیگر، فلسفه‌ی معاصر ذهن پیشنهاد می‌دهد که حس بدنی برای شناخت طبیعی نیاز است، به عبارت دیگر « مغز مجسم» یا « ذهن گسترده».

تمام داده‌های مغز را کنار هم جمع کنید و تمام ترکیبات ممکن را در نظر بگیرید و آن کار را جای‌گشت(permutation) کنید تا بیش از ۱۰۰ میلیارد شخصیت متمایز انسانی که تا به حال زندگی کرده‌اند را تولید کنید( هر کدام از آن‌ها لحظه به لحظه فرق کنند). حتی برای برآورد تعداد مشخصه‌هایی که نیاز است، مردد هستم. چطور می‌شود همه‌ی این‌ها به صورت غیرتداخلی، با جزئیات مناسب، بلا درنگ و هم‌زمان در دسترس باشند؟ فناوری‌ها از تصوراتم هم فراتر می روند اما به طور کلی ممکن هستند.

دومین مانع بالقوه برای نامیرایی مجازی مکانیک کوانتوم و ناموجبیت(indeterminacy) ذاتی‌ای است که می‌تواند ساخت یک کپی بی‌نقص از ذهن را مشکل‌زا یا حتی غیرممکن سازد. هر چه باشد اگر رویدادهای کوانتومی(مثل واپاشی‌های پرتوزا) به طور کلی غیرقابل پیش‌بینی باشند؛ پس چطور این احتمال وجود دارد تا یک مغز را به طور کامل همتاسازی کرد؟

ولی ناموجبیت‌های کوانتومی در همه‌جا وجود دارند، از آجر گرفته تا مغز ما، بنابراین کاربردپذیری مخصوصش در کارکرد مغز و از این رو نامیرایی مجازی مشکوک و سوال‌برانگیز است. نکته‌ی اصلی موضوع این است که در کدام سطح از سلسله‌مراتب علّیت( اگر در کل وجود داشته باشد) مکانیک کوانتوم نقش با ارزشی در کارکرد مغز و در خودآگاهی ایفاء می‌کند؟ قطعا اکثریت دانشمندان عصب‌شناسی فکر می‌کنند مکانیک کوانتوم تنها در سطوح بستر فیزیک بنیادی کار می‌کند و آن‌قدر پایین است که نقش خاصی در سطوح بالاتر، جایی که مغز عمل کرده و ذهن به وجود می‌آید ندارد.

بنابراین در حالی که پیچیدگی محض مغز از نامیرایی مجازی جلوگیری خواهد کرد و احتمال دارد ناموجبیت مکانیک کوانتوم مانعی برطرف‌نشدنی برای همتاسازی تمام‌عیار باشد، اولین نکته، تنها ظهور آن را به تاخیر انداخته ولی تصور می‌شود که دومین نکته زیاد مربوط و وابسته نباشد. این سخنان، خودآگاهی‌ای( فیل در اتاق) را حل‌نشده باقی می‌گذارد که آینده‌نگران خوش‌بین را کنار هم جمع کرده تا زندگی بعد از مرگ مجازی خود را برنامه‌ریزی کنند. در قسمت بعدی بیشتر در خصوص آگاهی صحبت می کنیم و این پرسش مطرح می شود که آیا یک کامپیوتر می تواند خودآگاه شود؟

ادامه دارد »»»

نوشته رابرت لارنس کوهن نویسنده و سازنده مجموعه تلویزیونی نزدیک‌تر به حقیقت(Closer to Truth)

ترجمه: امیرحسین سلیمانی/ سایت علمی بیگ بنگ