بیگ بنگ: فضاپیمای سپیده‌دم ناسا در یک عملیات تاریخی که به بررسی کمربند سیارکی منظومه شمسی پرداخت، اکنون به پایان کار خود رسیده است. این فضاپیما در روز چهارشنبه 31 اکتبر 2018، ارتباط برنامه‌ریزی شده‌اش با شبکه فضایی عمیق ناسا را از دست داد و به ماموریت خود پایان داد.

به گزارش بیگ بنگ، تیم پرواز پس از بررسی دلایل احتمالیِ از دست رفتن ارتباط با این فضاپیما دریافت که سوخت هیدرازین فضاپیمای سپیده دم به اتمام رسیده است؛ در این شرایط، سپیده دم دیگر نمی توانست آنتن خود را به سمت زمین نشانه بگیرد تا با کنترل عملیات به برقراری ارتباط بپردازد یا صفحات خورشیدی اش را برای شارژ دوباره به خورشید بچرخاند. فضاپیمای سپیده دم عملیاتش را یازده سال پیش آغاز کرد تا دو نمونه از بزرگترین اجرام در کمربند سیارکی اصلی را بررسی کند. در حال حاضر، در مداری پیرامون سیاره کوتوله سرس حضور دارد و برای چندین دهه در آنجا خواهد ماند.

«توماس زوربوچن» مدیر اجرایی بخش عملیات علوم ناسا در واشنگتن گفت: «اکنون باید پایان عملیات فضاپیمای سپیده‌دم را جشن بگیریم؛ این فضاپیما دستاوردهای فنی خیلی مهمی برای ما به ارمغان آورد و توانست به اکتشافات مهمی نائل آید. عکس‌ها و داده‌های شگفت‌انگیزی که فضاپیمای سپیده دم از وِستا و سرس جمع کرد، نقش مهمی در درک ما از تاریخچه و تکامل منظومه شمسی ما داشته است.»

فضاپیمای سپیده‌دم ناسا ماموریتش را در سال 2007 آغاز کرد. این فضاپیما با استفاده از موتورهای یونی، به دستاوردهای مهمی در مسیر حرکتش رسید. در سال 2011 که فضاپیمای سپیده‌دم به وستا (دومین جرم به لحاظ بزرگی در کمربند سیارک اصلی) رسید، به اولین فضاپیمایی تبدیل شد که در ناحیه‌ای بین مریخ و مشتری به دور یک جرم سماوی می چرخد. در سال 2015 که سپیده‌دم به مدار پیرامون سرس (دومین سیاره کوتوله در کمربند سیارکی) عازم شد، به اولین فضاپیمایی تبدیل شد که از یک سیاره کوتوله دیدن می کند و به مداری پیرامون دو مقصد در ورای زمین عازم می شود.

«مارک ریمن» مدیر عملیات و مهندس ارشد در آزمایشگاه پیشران جت ناسا بیان کرد: «چالش‌هایی که ما پیش روی فضاپیمای سپیده‌دم گذاشتیم خیلی سخت بودند، اما این فضاپیما هر دفعه این چالش‌ها را با موفقیت پشت سر گذاشت. وداع با این فضاپیمای شگفت‌انگیز خیلی سخت است، اما زمان آن فرا رسیده است.»

داده‌هایی که سپیده‎دم از چهار آزمایش علمی‌اش به زمین مخابره کرد، این امکان را به دانشمندان داد تا دو جرم سیاره مانندی را که به شکل متفاوتی تکامل یافته بودند، مورد مقایسه قرار بدهند. از میان چندین دستاورد مهم، سپیده دم نشان داد که موقعیت چقدر در تشکیل و تکامل منظومه شمسی موثر بوده است. بر اساس داده های مخابره شده از جانب سپیده دم، سیاره های کوتوله شاید در طول بازه های طولانی در تاریخ میزبان اقیانوس ها بوده اند و بطرز بالقوه ای همچنان از این قابلیت برخوردارند.

«کارول ریموند» محقق ارشد در آزمایشگاه پیشران جت ناسا گفت: «به طُرُق مختلف، میتوان بیان داشت که میراث ارزشمند سپیده‌دم تازه در اختیار دانشمندان قرار گرفته است چرا که آنها میتوانند با واکاوی داده‌های تهیه شده توسط این فضاپیما دریابند که سیاره‌ها چگونه رشد کرده و از همدیگر متمایز می شوند. سرس و وستا دو نمونه از اجرام مهم برای مطالعه هستند چرا که شرایط آنها به گونه‌ای است که احتمال می رود در پیرامون ستاره‌های جوان وجود داشته باشد.»

چون شرایط سرس مورد توجه دانشمندانی قرار گرفته است که ویژگی‌های شیمیاییِ منجر به توسعه حیات را مطالعه می کنند، ناسا از پروتکل‌های محافظت سیاره‌ای سِفت و سختی برای انهدام فضاپیمای سپیده‌دم پیروی می کند. این فضاپیما دستکم به مدت 20 سال در مدار باقی خواهد ماند و مهندسان با اطمینان بالای 99 درصد اعلام کرده‌اند که چرخش فضاپیما حداقل 50 سال به طول خواهد انجامید. پس سرنوشت فضاپیمای کاسینی ناسا که سال پیش به کار خود پایان داد، برای سپیده‌دم تکرار نخواهد شد. سپیده‌دم تا آخرین قطره سوخت هیدرازین خود برای مشاهده سرس و مخابره آن استفاده کرد تا ما محققان اطلاعات بیشتری درباره منظومه شمسی‌مان بدست بیاوریم.

ترجمه: منصور نقی لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: phys.org